Dit artikel is een uitgelicht stukje van mijn kwartierstaat, zie nummers 178 en 179.

Petrus Joseph Körner werd geboren op 21 juli 1767 te Roermond (Noord-Limburg),^617,618,711 en gedoopt op 21 juli 1767 te Roermond (Noord-Limburg).⁶¹⁸  Joseph was pruikenmaker (1793, 1807) en barbier (1828) van beroep. Zijn beroep was naast barbier het aanverwante pruikenmaker; het was tenslotte de pruikentijd. Hij was lid van de gegoede middenstand. In 1803 kocht hij ‘zaken’ van notaris J.C. Crispin te Roermond, en in 1804 van de erfgenamen van wijlen Pierre Wincken. Joseph overleed op 28 februari 1828 (om elf uur ’s avonds¹²⁵²) aan de Varkensmarkt te Roermond (Noord-Limburg); op 60-jarige leeftijd.^711,1252 De aangifte van zijn overlijden werd gedaan door winkelier Bernardus Beekman en “herlogiemaker” Michael Beltjens.⁶¹⁷,^653,711,1252 Hij woonde toen (1828) op de Varkensmarkt te Roermond op nummer 464.¹²⁵² Ook zijn echtgenote kwam mogelijk uit die buurt in de binnenstad; Josephs schoonmoeder Cornelie Linskens (nr. 359) woonde in 1778 in de nabijgelegen Varkensstraat. De Varkensmarkt is tegenwoordig een winkelstraat, en mede bekend doordat er een aantal panden fikse schade opliepen tijdens de beroemde aardbeving bij Roermond in 1992.

Hij trouwde met Maria Helena (Marie) Braumberger op 24 september 1793 te Roermond (Noord-Limburg).^42,182,617 Zij werd geboren op 8 of 9 november 1771 te Roermond (Noord-Limburg).^519,617,711 De schrijfwijze van haar achternaam was ook Braumberg, Broumberg, Bromberger, Braunberger, Broomberger, Broomberg en Braumborger. Marie woonde te Roermond in 1793 en 1839^140,617,1230, en werd in 1793 vermeld als koopmansdochter.⁶¹⁷ Enkele bronnen vermelden Zaltbommel als haar geboorteplaats, maar ’t enige aanknooppunt wat ik daar kon vinden was ene Christina Broembergen of Broensbergen, geboren te Beesel (Noord-Limburg), die aldaar in 1791 (NH) huwde met Jan Govers of Hovers (overleden 2 september 1820 te Roermond, zoon van Govert Govers en Trijntje Janse). Zij overleed op 27 november 1855 te Roermond (Noord-Limburg); op 84-jarige leeftijd.³⁸³

Foto 1: zicht op de Markt te Roermond vanuit de Varkensmarkt, tussen 1910 en 1935. (Afbeelding: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Foto 2. Roermond telt twee beroemde kerken; de Sint-Christoffelkathedraal (foto 1; de enige kathedraal ter wereld genoemd naar deze bijzondere heilige), en de 13e-eeuwse laat-romaanse Munsterkerk (foto 2). Romaanse kerken zijn ontzettend zeldzaam in Nederland, dus er is aan de bouwstijl goed te zien dat het gebouw écht oud is. De Munsterkerk was een hulpkerk in de Roermondse Sint-Christoffelparochie, dus het is goed mogelijk dat Joseph en Marie er gedoopt werden of er trouwden. Het gebouw zag er dan wel zo uit als op bovenstaande foto, gemaakt voor de ingrijpende verbouwing door de beroemde architect Pierre Cuypers vanaf 1863. (Afbeelding: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Ik deed wat verder onderzoek naar een andere zoon van Joseph en Marie: Joseph Martijn Hubert Körner. Hij werd geboren in 1807 te Roermond^1250,1251 , en aldaar gedoopt op 20 maart 1807¹⁸². Hij overleed op 24 februari 1882 te Roermond^182,1251. Joseph was, net als zijn vader, barbier van beroep (1834)¹²⁵⁰. Hij trad op 9 juni 1834 te Roermond^{1250, 182} in het huwelijk met Ernestina Felicia de la Gernezie Duplicis. Als een genealoog zó’n bijzondere naam tegenkomt moet hij wel verder op zoek gaan. Ernestina was bij haar huwelijk vroedvrouw, en woonde te Roermond. Ze werd op 7 januari 1807 katholiek gedoopt te Middelburg. En da’s jammer, want door bombardementen daar in de tweede wereldoorlog zijn er bijna geen DTB-boeken van de Zeeuwse hoofdstad over. Haar ouders waren Felix de la Gernezie Duplicis en Johanna Molder. Meer over hen heb ik te Middelburg niet kunnen vinden.

De achternaam lijkt half in ’t frans en half in ’t latijn te zijn. Ik vond Ernestina ook onder de naam De la Gernerie Dulplicis en De la Gern Duplicis. ‘Duplicis’ Gernerie of Gernezie heeft in ’t frans noch in het latijn een betekenis, maar Duplicis is ’twee’ of ‘de tweede’ in de laatste taal. Dat achtervoegsel zou dus kunnen duiden op [naam], de tweede. Dat maakt het weer vreemder dat in Ernestina’s doopakte (zie onderstaande afbeelding), ‘gernerie’ zonder hoofdletter en ‘Duplicis’ mét hoofdletter geschreven wordt. ^{1250, 1251}

Een extract van Ernestina’s doopakte te Middelburg in haar huwelijksbijlagen. (Huwelijksbijlagen Roermond 1832-1840)

 Helaas valt er niet veel meer over haar ouders te vertellen. Wat ik wel nog vond in hun huwelijksbijlagen was een akte die er niet ‘standaard’ bij zit. Die akte uit mei 1834 (zie onderstaande afbeelding) komt van de commandant van het derde bataillon artillerie te Luik. Joseph was toen blijkbaar tweedeklas schutter bij de vierde compagnie aldaar, en kreeg toestemming voor zijn huwelijk met Ernestine, onder de voorwaarde dat zij nooit het leger zou volgen. Zij zou, in ’t geval dat haar man bij het leger zou blijven of zich opnieuw daarbij zou aansluiten, alle rechten die een “femme de compagnie” toekwamen behouden.

Deze akte heeft te maken met het volgende: nadat België zich in 1830 onafhankelijk verklaarde, brak er een strijd los die zou duren tot de erkenning van het land door koning Willem I in 1839. Tussen 1830 en 1839 viel de stad onder Belgisch bewind; Noord-Limburg viel immers (zij ’t met wat onderbrekingen) al sinds het einde van de tachtigjarige oorlog onder de Spaanse/Oostenrijkse Nederlanden. Van die grens gingen de jonge Belgen dan ook uit. Joseph was dus militair in het Belgische leger, en heeft het, gezien die onafhankelijkheidsoorlog, waarschijnlijk nogal druk gehad in die jaren. In het bovenstaande extract van Ernestina’s doop staat dan ook in de kantlijn dat er één franc en 21 centimes extra betaald moest worden, omdat het extract aan het buitenland werd verstrekt.

“Le joursigné commandant le 3e Bataillon d’artillerie de Liége, accorde par le présent la permission de contracter mariage au Cannonier de 2e classe de la 4e Compagnie du susdit Corps Körner, joseph martin hubert, avec la démoiselle Ernestine Duplessis, de Ruremonde; sous la condition que sen épouse ne le suivre jamais à l’armée: ni aux Cantonnemens & qu’elle rénomee à tous les droits d’une femme de Compagnie, en cas que son mari viendroit à rejoindre son Corps.” (Huwelijksbijlagen Roermond 1832-1840)

Uitsnede van een kaart van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1816 door François Bohn. De rode lijnen geven de grens van ’t nieuwe koninkrijk België aan vóór de erkenning door Nederland in 1839. (Onbewerkte afbeelding: Universiteit van Amsterdam)

Dit artikel is een uitgelicht stukje uit mijn stamboom: zie nummers 88 en 89.

Eén van de beroepen waar de Zuid-Limburgse tak van de familie Kerbusch mee verwant was. Op de foto rijtuigverhuurder Eduard Kerbusch te Maastricht, nazaat van Pieter Antoon. (Foto: dhr. H. Maes)

Pieter Antoon of Pierre Antoin Kerbusch (de franstalige voornamen zijn mogelijk varianten, zo opgeschreven in de periode dat de Franse bezetter (Napoleon) net deze gebieden van Pruisen bezet had en daar de burgelijke stand invoerde) werd geboren in Dahlen (of Rijndalen, Dalen of Dalheim in oud-Nederlands) in Pruisen, het huidige Rheindahlen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, op 22 december 1808.^1230,1231

Hij was in zijn leven slotenmaker, hoefsmid, zadelmaker en meestersmid te Roermond; en daarmee begon een traditie met paarden en rijtuigen die zich in de Limburgse tak van de familie Kerbusch nog lang heeft voortgezet. Pieter Antoon woonde te Rheindahlen tot zijn huwelijk in 1839 met de Roermondse Maria Körner, hij verhuisde toen naar Roermond; in 1839 nog in handen van ’t pasgevormde koninkrijk België. Pieter Antoon woonde, tot 1854 met zijn echtgenote, in de Veerstraat 285 en Brugstraat 115 te Roermond, van 1850 tot 1860. Van 4 augustus 1870 tot 26 maart 1871 woonde hij in Maastricht, mogelijk in verband met de familiezaak Kerbusch die inmiddels was ontstaan. Hij zou nog een aantal maal heen en weer verhuizen. Van 26 maart 1871 tot 2 oktober 1871 woonde hij weer in Roermond, op ’t adres Buiten de Brug 276a. Vanaf oktober 1871 tot juli 1873 woonde hij wederom in Maastricht, van 1873 tot 1882 weer in Roermond, aan de Hoogstraat 50. Op 18 september 1882 verhuisde hij voor een laatste maal naar de Limburgse hoofdstad, waar hij ruim een jaar later op 74-jarige leeftijd overleed. Hij woonde te Maastricht in bij zijn zoon Johannes Hubertus Kerbusch, rijtuigverhuurder aan het beroemde Vrijthof te Maastricht volgens het telefoonboek van 1884. Hij overleed ook aan het Vrijthof (nummer 1736), op 23 augustus 1883. Hij werd 74 jaar oud.¹²³¹ Pieter Antoon was katholiek van geloof; zijn echtgenote was hervormd, evenals hun zoon Jozephus Hubertus en kleinzoon Petrus Antonius Kerbusch.

Hij trouwde met Maria Josepha Hubertina Körner (of Komer) op 10/18 februari 1839 te Roermond (Noord-Limburg).¹²³⁰ Zij werd geboren op 6 mei 1811 te Roermond (Noord-Limburg), en gedoopt op 27 mei 1811 aldaar.¹²³⁰ Ze overleed op 10 februari 1854 te Roermond (Noord-Limburg); 42 jaar oud. Geloof: Nederlands Hervormd. Behalve haar man hadden waarschijnlijk ook haar beide grootvaders ’t Duits als moedertaal. Over haar ouders meer in een volgend artikel.

De huwelijksafkondiging van 10 februari 1839, voor de schepen van Roermond, waar Pieter Antoon dat jaar nog was komen wonen. Zijn vader Jan Herman wordt vermeld als weduwnaar, hij woont in Dahlen (“Pruischen”), en is meester-slotmaker van beroep. Roermond zat, zoals ik hierboven schreef, in een tussenperiode in 1839. Pas later dat jaar zou de stad toegezen worden aan Nederland. De functie ‘schepen’ was Belgisch, alsmede het stempel links.1230 (Afbeelding: register van huwelijksafkondigingen Roermond 1834-1842)

Het Vrijthof te Maastricht op een foto van 1870. Vanaf dat jaar woonde Pieter Antoon afwisselend te Roermond en in de Limburgse hoofdstad, zijn laatste levensjaar woonde hij aan dit mooie plein. (Afbeelding: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

De overlijdensakte van Pieter Antoon. De aangifte werd gedaan door zoon Gerardus Hubertus Kerbusch, ‘agent van politie’, en bekende Joannes Stijns, ‘rouwverhuurder’, weer een beroep waar de familie bekend mee was. Hoewel de Duitse eenwording al twaalf jaar terug was in 1883, werd Pruisen als zijn geboorteland vermeld. (Afbeelding: overlijdensregister Maastricht 1883-1888).

De hele week lang elke dag een zoekplaatje/vraagje over de familie Bernaards. Vandaag de zevende en laatste. Weet u meer? Neem contact met mij op!

Als laatste in deze kleine serie wil ik graag een los eindje uit de stamboom uitlichten. Hermanus Bernaards, geboren in 1853 te Nieuw-Vossemeer (zie nummer 165). Hij vertrok in 1874 naar Frankrijk en is sinds toen nergens meer terug te vinden.

Hermanus schreef zichzelf in voor de nationale militie, waar hij lotnummer 36 kreeg. Hij was toen arbeider van beroep.¹⁹²⁶ In 1874 vertrok hij naar Frankrijk, wat enkel vermeld is in het bevolkingsregister over 1850-1875 (zie onderstaande afbeelding).¹⁷¹⁷ Ik kan verder niets over hem vinden, en hem met die op z’n zachtst gezegd brede omschrijving van zijn bestemming is hem daar opzoeken ook geen doen. Misschien dat iemand mij kan helpen aan het testament van zijn moeder, ik vermoed dat daar meer informatie in zal staan omtrent zijn woonplaats, mocht hij toen nog in leven zijn geweest uiteraard. Dat zou beginnen met de vraag of er überhaupt een notaris aanwezig was op Vossemeer in de jaren 1890. U kunt mij altijd hierover contacteren!

Afbeelding: RHC ‘t Markiezenhof

De hele week lang elke dag een zoekplaatje/vraagje over de familie Bernaards. Vandaag de zesde. Weet u meer? Neem contact met mij op!

Hoewel de familie oorspronkelijk uit Vlaanderen komt, was er mij maar één tak van de familie Bernaards bekend die ’terugkeerde’ naar België en daar ook doorgezet werd. Tot ik onderstaande, tragische akte tegenkwam, 21 mei 1912. Albertus Klein en Hendrikus Schaeken deden te Weert aangifte van het overlijden van kleine Maria Bernaards, “ruim drie jaar oud”. Geboren te Antwerpen, woonachtig te Antwerpen, dochter van Eduard Bernaards, “werkman”, en Elisabeth Neijens, allebei wonende te Antwerpen. Zoals ik eerder schreef is de schrijfwijze Bernaards uniek in Nederland, en dat geldt ook zeker voor België. Dat wil zeggen dat de kans zeer groot is dat dit gezin thuishoort in de stamboom. Wie zijn deze mensen? Wat deed hun dochter in Weert? (Ogenschijnlijk zonder haar ouders, anders zou haar vader wel de aangifte gedaan hebben). Ik ben erg benieuwd.

Afbeelding: Overlijdensregister Weert 1904-1912/Zoekakten.

Update 23/9: gevonden!

De hele week lang elke dag een zoekplaatje/vraagje over de familie Bernaards. Vandaag de vijfde. Weet u meer? Neem contact met mij op!

De pèèrse. Al bijna vijftig jaar de slee waar de prins van ’t Krabbegat in rondrijdt als ‘ie even uit het slik is. ‘Jantje de chauffeur’, oftwel Jan Bernaards, was de eerste chauffeur van de prins. Deze eervolle functie verdient absoluut een plekje in de stamboom. Misschien dat hij al in de database staat, met officiële namen. Iemand met een vastenavendboekje waar meer instaat?

Hier de pèèrse met prins Nilles II en ‘Jantje de chauffeur’ in 1968. Kentekenplaat: Stichting Vastenavend 11-11. (Afbeelding: RHC ’t Markiezenhof)

De hele week lang elke dag een zoekplaatje/vraagje over de familie Bernaards. Vandaag de vierde. Weet u meer? Neem contact met mij op!

Misschien is ’t toeval, maar de familie Bernaards zit in het vervoer. En niet via één bedrijf. De bekendste is waarschijnlijk Bernaards Transport in Halsteren. Rijdt dagelijks naar Parijs. En ik weet eerlijk gezegd niet waar ik dit bedrijf moet koppelen aan de stamboom.

Twee is Bernaards-Expeditie in Tilburg. Die heb ik wél een plaatsje kunnen geven in de stamboom, zie nummer 336.

Drie is de BTO (Bernaards Transport Onderneming). Zij lag aan de Wittoucksingel 17 in Bergen op Zoom. Mogelijk had deze onderneming van doen met de begrafenisonderneming van Leonardus Johannes Bernaards (nummer 334), ook op de Kaai.

Update 27 januari 2016 door dhr. Toon van Dorst: “Vanaf 23 januari 1967 tot de overname eerst door de Snelle Bode, later door de firma Wegtransport. In 1998 (?) was ik werkzaam als chauffeur bij de BTO. De directie bestond toen uit de drie broers Klaas, Laurens en Kees Bernaards. Een vierde broer Leendert, was in die tijd beheerder van de BGA Daf Trucks in Bergen op Zoom.”

Update 7 oktober 2016 door Rikki Robben en familie: De BTO was van Nicolaas Cornelis Marie (Klaas) Bernaards (485), en later van zijn broer Laurens. Bernaards Transport in Halsteren was van zijn neef Kees, die moet nog achterhaald worden. Meer informatie in de stamboom bij 485.

Hier twee vrachtwagens van BTO aan de Wittoucksingel in 1960. (Afbeelding: RHC ’t Markiezenhof)

De NV Bernaards transportonderneming “Venetron” is nummer vier. Was gevestigd op Sint-Jacobsstraat 42 in Amsterdam. Zoals ik schreef in de inleiding van de stamboom is er maar één familie Bernaards in Nederland, dus moet deze onderneming van wel van een familielid geweest zijn. Helaas heb ik geen flauw idee wie dit precies was en waar deze thuishoort in de stamboom.

Gezellige werkkring, radio op kantoor en zaterdags vrij! (Afbeelding: De Telegraaf, 3 juli 1962/Delpher)

Een oud glasnegatief van een vrachtwagen van één van de bovenstaande transportbedrijven, of misschien nog een andere? Genomen op ’t Gouvernementsplein in Bergen op Zoom. (Afbeelding: RHC ’t Markiezenhof)

De hele week lang elke dag een zoekplaatje/vraagje over de familie Bernaards. Vandaag de derde. Weet u meer? Neem contact met mij op!

De Heilig Hartschool in Halsteren, 1919. Klassefoto’s zijn leuk, de hele oude zijn vooral erg mooi. Van de klas van juffrouw Pilgram en zuster Mathildis zijn bijna alle namen nog bekend (zie beeldbank van ’t Markiezenhof), maar van het meisje met ogenschijnlijk kort haar, onderste rij zesde van links, is alleen haar achternaam bekend: Bernaards. Iemand? (Afbeelding: RHC ’t Markiezenhof)

De hele week lang elke dag een zoekplaatje/vraagje over de familie Bernaards. Vandaag de tweede. Weet u meer? Neem contact met mij op!

Op deze foto de Bergse turnvereniging U.D.I., of “Uitspanning Door Inspanning”, bij haar tienjarig jubileum in 1907. Een mooie groepsfoto, zo te zien niét gemaakt tegen een decor zoals bij de meeste groepsfoto’s in die tijd. Rechts staat de man in pak met snor, en daar links naast is “P. Bernaards”. De vraag luidt: is dit mijn betovergrootvader Piet Bernaards? (nummer 313). Hij zou dan 21 jaar oud zijn op foto. Oordeelt u zelf!

Op de foto staan, v.l.n.r.: bovenaan, P. van Egeraat, Wilbrink, Willem Becht, Dolf de Wit, D. Hagenaars, Bakkerland, J. Oerlemans, onbekend en onbekend. Tweede rij: serg. Dons, C. Becht, onbekend, raadslid H. Bekker, L. de Nijs, J. Bakker, Van Kempen, N. van Egeraat, van der Wee, Jan de Vries, P. Bernaards en F. Brouwers. Derde rij: J. Nieboer, P. van Eekeren, postbode Bekker, Adam Sloven, Charles de Mooij, Goof van Mastbergen, Jac Becht, Fr. Verdult, Jac Weijts en Weijts, en onderaan onbekend, sergeant majoor Koopman, slager Van Egeraat en Cartens. (Afbeelding: RHC ’t Markiezenhof)

Het is zover. Na een jaar en ’n week voorwerk open ik bij dezen mijn nieuwe genealogische website. Hier publiceer ik ’t resultaat van vier jaar stamboomonderzoek. En in die tijd heb ik geprobeerd om niet te werken met enkel namen en cijfers, maar met achtergronden. Althans, zoveel mogelijk. Vandaar dat ik mijn eigen website bouwde, waar ik de ruimte heb voor de tekst, de afbeeldingen en vooral ook de opmaak die ik voor ogen heb. Daarom ook sluit ik mijn stamboompagina’s op Genealogie Online en Geneanet. 

Wat kunt u hier vinden? Op dit moment zijn mijn kwartierstaat, de stamboom Bernaards/Bennaars/Bernaerts en de genealogiën van de twee families Linders waar ik van afstam online. In de toekomst zal ik dit in ieder geval uitbreiden met de resultaten van mijn onderzoeken in Amerika en een genealogie van de familie Borrie. In de plaatsengids zal ik proberen verder uit te weiden over steden, straten, dorpen en gehuchten waar veel van mijn voorouders woonden. U vindt daar ook een eerste begin van de ‘hertaling’ van Bergse, Woensdrechtse en Halsterse wijknummers en letters naar huidige buurten. Ik ben ook nog altijd op zoek naar informatie, afbeeldingen of verhalen! Specifieke vragen vindt u op de pagina Voorouders Gezocht en Bernaards Gezocht.

Tevens zal ik op de thuispagina berichtjes en artikelen blijven schrijven over dingen die ik tegenkom in mijn onderzoek. Veel om nog aan te werken dus, maar er staat al een hoop online. Leest u bijvoorbeeld eens over de vreemdeling in België, de boswachter in Eindhoven, de 18e-eeuwse koffiehuishouder, liefde in een Fries weeshuis, de soldaat onder Napoleon, de heilige in de familie, de vermissing van Jan Boschman, de gepensioneerde hoefsmid aan het Vrijthof in Maastricht, mijn voorouders in Brussel, het oudste en misschien wel gelukkigste echtpaar van Ossendrecht, en mijn voorouders in Oostenrijk, Zwitserland, Pruisen, Italië, Schotland en Frankrijk.

Belangrijk om te vermelden: de menuknoppen in de zwarte balk vouwen uit. Dat wil zeggen dat u de hoofdpagina kan vinden door op de zwarte balk te klikken, en de subpagina’s in het uitvouwende menu. Een overzicht van alle berichten en pagina’s is in de linkerbalk op de thuispagina te vinden. Nog niet alles zal werken; het namenoverzicht ziet er bijvoorbeeld nog niet uit. Omdat ik met Amerikaanse software werk en alles handmatig heb vertaald, zal er misschien ook nog hier en daar een Engels woord in de tekst zitten. U kunt dat melden via de contactpagina. Bij voorbaat dank! En leest u ook a.u.b. even de voorwaarden voor hergebruik. Om de disclaimer compleet te maken: ik heb m’n best gedaan om zoveel mogelijk bronnen te vermelden, u kunt deze terugvinden in de bronnenlijst. Mocht u ondanks dat een bronvermelding missen, een verkeerde vinden, of wilt u contact opnemen over hergebruik van uw gegevens: contacteer mij.

Dan rest mij nog een ding uit te leggen: waarom toch die verschrikkelijk chauvinistische ondertitel? Wel, een oud Bergs gezegde stelt dat om een echte échte krab te zijn men zelf, zijn of haar ouders én grootouders te Bergen op Zoom geboren moeten zijn. Daar ben ik het niet helemaal mee eens, want dan zouden er bijna geen krabben meer zijn, maar toevallig ben ik volgens die regel wel een echte (kijk maar op deze pagina). Mijn hele stamboom begint in Berrege. Berregse hoveniers, Berregse soldaten, Berregse pottenbakkers, Bergenaren alom. Eerlijkheid gebied dan toch te zeggen dat er vóór 1700 bijna geen voorouders in Bergen meer over zijn: ze kwamen veel uit de omliggende dorpen (veel Vlaanderen ook), en de soldaten kwamen uit heel Europa. Maar zij hebben toch de stad gevormd tot wat ze nu is. En daar hoort ook ’n beetje chauvinisme bij.

Vandaar, om de opening van mijn website te vieren, hieronder een lijstje van de headers (de grote afbeeldingen bovenaan), die bij elke klik elkaar willekeurig zullen afwisselen. Zij geven Bergen op Zoom (en wat van de omgeving) weer in al haar facetten, of in ieder geval de punten die ik mooi vind.

Ik wens u een goed onderzoek!

Jim Bernaards.

De onderstaande afbeeldingen zijn, tenzij anders vermeld, afkomstig uit de Beeldbank van RHC ’t Markiezenhof.

Dit is een groepsfoto van sociëteit ‘De Vrijheid’, een beroepsvereniging voor hoveniers/tuinders die niet toevallig aan de grondslag lag van de Bergse Vastenavend. Deze foto is gemaakt in 1929 ter ere van het 40-jarig voorzitterschap van Aart Franken. In de beschrijving van de beeldbank staan de leden op de foto vermeld, met een hele hoop typische achternamen. “Staande v.l.n.r.: W. Hagenaars, P. Hagenaars, P. Withagen, P. Hopmans, Joke Franken (dochter van J. Franken), C. Huygens, Jans Franken-Franken (dochter van Aart Franken), G. Franken (zoon van J. Franken), Jan Franken (schoonzoon van Aart Franken), Marie Franken-Videler (schoondochter van Aart Franken en verloofde van C. Franken), C. Franken (zoon van Aart Franken). Zittensd v.l.n.r.: B. Nuyten, burgemeester P.A.F. Blom (1929-1941), C. Franken-Musters (vrouw van Aart Franken), Aart Franken, Daan van de Watering en W. Musters.”

Hier het stadhuis op de Grote Markt op een glasnegatief uit 1909. Een beroemd hoekje: naast ’t stadhuis de panden De Olifant en De Draak (het oudste hotel van Nederland), de twee panden die als enige de grote stadsbrand van 1397 overleefden.

De overblijfselen van de verdronken stad Reimerswaal in 1607, zo’n twintig jaar voordat de laatste inwoners zouden vertrekken. (Afbeelding: Zeeuws Archief)

Hier weer zo’n mooi glasnegatief. Over deze foto is niets bekend, behalve dat ze gemaakt is in de haven van Nieuw-Vossemeer. Ik zou gokken op de periode 1890-1920.

De Hoogstraat en de Peperbus op een treurig moment in de Bergse geschiedenis: de inname van ‘la pucelle’ door de Fransen in 1747. Ze lieten niets heel, meerdere van mijn voorouders kwamen om. Hoewel de Hoogstraat één van de oudste straten van de stad is, zijn de panden dus van na 1747. Ze dragen nog wel de namen van de middeleeuwse panden die op hun plaats stonden.

Hier wat vooraanstaande hoveniers/tuinders ter gelegenheid van ’t zilveren jubileum van dhr. Verhees in 1948. Het gaat hier om óf de veiling, óf nogmaals sociëteit De Vrijheid. Op de foto staan, citerende uit de beeldbank: “Zittend v.l.n.r.: P. Franken, Past. van Eekelen, Dhr. & Mevr. van Hees, J. Musters (Vz. Veiling Ver.), P. van Eck en M. Nuijten. Staand v.l.n.r.: Van Broekhoven, C. Nuijten, C. Franken, A. Musters, P. Franken en J. Somers.”

Van de oude poorten in de vestingwerken van Bergen is alleen nog de Gevangepoort over. Hierboven de Bospoort (in de Bosstraat) op een prent door B. Klotz uit 1671.

De oude 17e-eeuwse Schaliehoef van Jan Franken (stamvader van de familie Franken) steekt af tegen de flats van Zeekant op de Brabantse Wal, 1966. De oude hoeve was nog niet geweken voor verbreding van de Antwerpschestraatweg, hoewel er wel 90 gereden mocht worden. Links rijdt een Duitser.

Dit steegje bij de Kaai heette ironisch genoeg “De Poort naar ’s Lands Welvaren”. Het liep van de Zuidzijde Haven naar de oude gasfabriek. De foto is rond 1900 gemaakt.

Berrege is bekend om de AAA-producten: Aardbeien, Asperges en Ansjovis (of Errebiskes, Sperries en Sjoviskes in ’t Bergs, maar dat staat natuurlijk wat minder mooi). Asperges zijn, aangemoedigd door pastoor Van Mansfeld begin 20e eeuw, het ‘witte goud’ van Bergen op Zoom: natuurlijk verbouwd door de hoveniers/tuinders. Op bovenstaande foto, gemaakt tussen 1932 en 1942, zijn Jan van Beers en Kees Bruys aan ’t werk op de aspergeveiling. Persoonlijk houd ik niet zo van asperges, mijn opa Bernaards zei dat dat kwam “om dagge te lang op Altere gewòònd et”.

Op deze prent de restanten van de stadsfontein. Er was vlakbij het strand (waar nu het Stadspark Hotel staat) een zoetwaterbron waar Gertrudis van Nijvel in de vroege middeleeuwen nog mee van doen zou hebben gehad. De fontein werd in 1747 verwoest om te voorkomen dat de Fransen er gebruik van konden maken. Op de achtergrond de Oosterschelde met op de achtergrond land, wat niet helemaal accuraat is: het verdronken land van Zuid-Beveland was reeds verdronken en ’t eiland Tholen ligt verder noordelijk. De prent heet “het geruineerd fontijntje te Bergen op den Zoom” en werd vervaardigd door Cornelis Pronk en Simon Fokke.

Hier een kudde schapen langs de Oosterschelde, nabij de Kraaijenberg, op een mooie met de hand ingekleurde prentbriefkaart van A.J.A. de Kok uit 1917. Hoewel de Deltawerken absoluut een goede zaak waren, heeft het de mensen een beetje doen vergeten dat Bergen op Zoom tot de voltooïng van de Oesterdam in 1986 een kuststad was. Sterker nog, tussen 1932 en 1986 was Noord-Brabant door de Bergse ligging aan de Oosterschelde samen met Groningen, Friesland, Noord- en Zuid-Holland, Zeeland en West-Vlaanderen één van de kustprovincies van de Benelux. Oké, da’s misschien wat dramatisch weergegeven, maar er was hier dus zout water, een zeehaven en een strand inclusief kurhaus. En is ’t u wel eens opgevallen dat de provinciegrens met Zeeland toevallig exact over de Markiezaatskade loopt, en dus over de grens tussen zoet en zout water?

Op deze foto wat soldaten van de artillerie met een ouderwets machinegeweer en twee officieren.

De Eerste Wereldoorlog had een behoorlijk effect op Bergen: niet alleen ving de stad grote getalen Belgische vluchtelingen op, maar er vond natuurlijk ook mobilisatie plaats. Op deze foto soldaten die voor de mobilisatie gelegerd zijn in ’t Groot-Arsenaal. Op deze scène van 29 april 1915 bevinden zij zich in ’n informele sfeer.

Hier de Lievevrouwestraat richting de Gevangenpoort gezien. De Lievevrouwestraat werd ergens in de jaren ’90 verkozen tot de mooiste straat van Nederland, en niet zonder reden. Rechts op deze foto van rond 1900 of 1910 een soort rijdende winkel..

Op deze foto de originele Stalenbrug in de Antwerpsestraatweg over ’t spoor. De Stalenbrug is al lang geleden vervangen door een brede betonnen brug, maar wordt nog altijd zo genoemd. De foto is gemaakt door persbureau Het Zuiden op 21 januari 1930, wat opvalt is het plaatsnaambord van de ANWB: ook toentertijd lagen grote delen van de stad (denk aan Nieuw-Borgvliet) al zuidelijker van de Stalenbrug.

Dichter Anton van Duinkerken (1903-1968) is misschien wel de grootste Bergenaar aller tijden. Hij kwam uit een oer-Bergse familie en belichaamde alles waar de Bergenaar als stereotype bekend om staat. Dit bronzen beeld van hem werd in de jaren ’70 gemaakt en staat sinds 2003 voor het stadhuis op de Grote Markt.

Over wat de vastenavend in ’t Krabbegat precies inhoudt (voor leken) zal ik niet teveel uitweiden, daar kan ik nog ’n hele website mee vullen. De beeldbank geeft de volgende beschrijving bij deze foto van 18 februari 1950: “Grootste Boer (Sjef de Graauw, 1948-1974), Prins Nilles II (Kees Becht, 1946-1958) huldigt “de Ster” Verbiest (met krans) en schenkt een geitje voor zijn zus Mie d’n Os, (van het vastenavond liedje Mie d’n Os had een geitje) waarmee zij tot ridderes in “de orde van de eeuwige jeugd met geit en dweil.” werd benoemd. Op het bordes in het midden schrijver Godfried Bomans die aanwezig was voor een reportage voor Elsevier.”

Deze ingekleurde ansichtkaart uit 1905 toont de ingang van de Bergse haven bij de Waterschans en de Kop van het Hoofd.

Hierboven wederom een glasnegatief, ditmaal van “een ven in het buitengebied.” Meer informatie heb ik niet. Het is de vraag hoeveel mensen een lievelingsboom hebben, maar die van mij is zeker de mastboom zoals die op bovenstaande foto te zien zijn.

Het Markiezenhof op een ansichtkaart van tussen 1910 en 1920.

Ik heb een zekere fascinatie voor de vooruitstrevende gedachte waarmee naoorlogse wijken in de jaren ’50, ’60 en ’70 gebouwd werden en het snelle ‘verval’ die zij meemaakten. De wijken in Oost waar mijn grootouders in de jaren ’60 naar verhuisden omdat deze als modern werden ervaren, waren dertig jaar later ‘achterstandswijken’. Op deze foto een passerende dame met op de achtergrond één van de Wilmaflats aan de Heiningen, langs de snelweg. Foto gemaakt door Dick de Boer in mei 1970.

Hierboven een glasnegatief uit dezelfde serie als de eerder beschreven foto van kinderen bij de Nieuw-Vossemeerse haven. Het mooie van glasnegatieven is dat ze zo ontzettend gedetailleerd zijn. Als u een account heeft op de website van het Markiezenhof, klik dan eens op deze link en zoom in, dan ziet u het zelf. Eén van de vaandels leest “ter ere van onze koni…” (aan de positie van het woord kan ik zien dat het “koningin” moet zijn), wat suggereert dat dit een samenkomst is ter ere van een jubileum van koningin Wilhelmina. Misschien wel haar 25-jarig regeringsjubileum in 1915?

Ene Bartholomeus Dolendo maakte in 1588, aan het begin van de tachtigjarige oorlog, een prent van ’n belegering van Bergen op Zoom. Te zien zijn de Kaai en het westelijke deel van de binnenstad, inclusief de Gevangenpoort.